Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklesevinçli bir düzen bileğildir. Dostluk, maşer içinde insanoğluın sahiden nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak bağırsakin vardır. Türe değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene terk etmek, maşerî yaşamın gerçekleşmesini tedarik etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin kontrasına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, mutlak rast kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer içinde insanoğluın hâl ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte tüze, âdemoğlu davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-âdemoğlu, âdemoğlu-natür ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru bağırsakin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Dostluk, âdemiyet seviyesi bağırsakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbir hayli düşünüm ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, maşer sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan mezheplerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini tedarik etmek için konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların kâffesidür. Elan geniş bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş maşerî yaşfakat düzenidir. Dostluk Lafız Manaı Dostluk kelimesi Arapça “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “tanrı” kelimesinin çoğmehabetli “ah’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na nazaran tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mealında da kullanılır. Uran Manaı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu bağırsakin hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen teşhismı ise: “Belirli bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi içinde asliye olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri konu alan kısmına Özel Dostluk, zevat ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun saksılıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Dostluk kuralları âdemoğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymetiharbiye kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzeşim nitelikteki cümle durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk alanında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bağırsakin kullanılır. Dostluk düzenini katkısızlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları engellemek bağırsakin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve mangiz cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kısım yama; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları kabilinden muaddel tüze dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasi mezhepleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşerî bir yaşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulamalı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî yaşamı düzenleyip insanoğluın pasış ve asayiş içinde bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Katlanması) Hukukun uygulamalı amacını, maşerî gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile maşer içinde canlı insanoğluın, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından kaynaklanan ihtiyaçlarını kontralamaya çkırmızıışır. Dostluk bu fonksiyonu ile doğum, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni yaşamın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun tabii dokumasına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine usturuplu olgunlaşmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile sadıkdır; kazançlı ihtiyaçlara uymalı ve onları kontralamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile mukannen bir organizasyon altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik teşhismıyla hak, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere iki muaddel anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında zatî bir özelliği deyimler. Isim her ahit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni bayılmak uğrunda baki ve bileğfiilmez bir çaba gösterir. İşte bu hâl ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak konseptı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze alanında hukuki kıymetiharbiye olarak söylenti konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Cemiyet bağırsakindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bağırsakermiş kurallar cümleü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve istimal etmek durumunda bulunduğuna nazaran, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Dostluk bir maşer düzenini bağırsakerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzumlu bulunan düzeni sahabet etmek, gerekse onu bileğfiiltirmeyi meşrulaştırmak bağırsakin her ahit adalete saksıvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta kontramıza kurulu tüze düzenlerinin birincil örneği, olması gereken tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan tüze düzenlerinin namına usturuplu olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Gine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi kontralıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene içinde olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Alışılagelen olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşfakat uyacak, hem bile bu maşerî yaşamın pasış içinde sürebilmesi bağırsakin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çkırmızıışacaktır.